Consumptie, het epicentrum van de Apocalyptische cyclus

We zijn ongemerkt een luie samenleving ingegleden, gefaciliteerd door de opkomst van internet. Online bestellen, thuisbezorgd. Dat gemak vrijwillig opgeven? Consuminderen? Waarom? Klimaatcrisis? Urgent? Zomerhitte, watertekort? Dat hebben we in het verleden wel vaker gezien. Overstromingen ook.

Apocalypse
Klimaatcrisis? De aanjager is consumptie, het epicentrum van de Apocalyptische cyclus. Als we er niets aan doen stijgt de temperatuur zeker meer dan 1,5 graad Celcius, het Parijse plafond. Het zal weliswaar nooit zo warm worden als op de planeet WASP-76b waar het overdag 2.400 graden Celcius is en er ’s avonds grote kans is op een regenbui van gesmolten ijzer en windsstoten van meer dan 10.000 kilometer per uur (NRC 6 aug). Maar méér dan 1,5 graad Celcius is al desastreus voor ‘planet earth’.

Niet goedschiks
Duidelijk: goedschiks komt er geen omslag. Geen breed gedragen ‘paradigma’ verschuiving. Er is geen besef van een onvermijdelijke ‘man made extinction’, als niet tijdig maatregelen worden getroffen. Maatregelen? Als ’t zonodig moet laat ’t dan de ander zijn die ’t doet. ‘Somebody else, not me’. Na mij de zonvloed.

Dan maar kwaadschiks
Dus, als het niet goedschiks kan dan maar kwaadschiks. Noodgedwongen opgelegd. Inderdaad, door de nood gedwongen. Dat kan door het belasten, beprijzen, van goederen: verhoging van accijnsen, belasting op bestedingen, vooral de extravagante. Hogere kosten remmen de consumptie. Energiekosten omhoog, minder verbruik. Minder autorijden, minder vliegen.

Het CO2 budget
Neem bijvoorbeeld een ander dwangmiddel. Het “gedachtenexperiment” van Barbara Baarsma (Rabo/UvA), het CO2-budget ook wel beschreven als de CO2-voucher. Schot voor de boeg, Joop den Uyl was daar bedreven in. Vrijwel meteen neergesabeld op Twitter en door collega economen. Het zou onuitvoerbaar zijn. Misschien, maar verdient het een vroege dood? Iedereen schiet in de “ja, maar” modus. Hakken in het zand, in plaats van creatieve ideeen een kans te geven. Meteen zeggen dat iets niet kan, in plaats van zich af te vragen hoe en wat wèl zou kunnen. Trouwens, emissierechten zijn niet van vandaag of morgen. En een levendige emissiehandel bestaat ook al lang. Voor bedrijven en landen.

Inflatie helpt
Inflatie komt zo gezien als geroepen. De tering naar de nering zetten. We moeten ons gaan afvragen: wat zijn primaire levensbehoeften, wat niet? Zo vroeg Peter de Waard zich onlangs in de Volkskrant (14 juli) af: Is vakantie een primaire levensbehoefte? Wat kan een tandje minder? Moeten we blijven denken dat meer ook beter is? Wat is genoeg? Is welvaart het synoniem voor welzijn, voor welbevinden?

De crux is: consuminderen
Het echte effect moet komen uit consuminderen. De oorzaak aanpakken in plaats van knutselen aan symptomen. Minder kopen, minder gebruiken, minder vliegen betekent minder produceren. Waardoor minder afvalstoffen, vast en gasvormig. Consumptie wordt gedreven door de bevolkingsgroei, de behoefte aan steeds maar méér, de concurrentie met de Joneses en de drang naar welvaartstijging. De klimaatcrisis , de temperatuurstijging van de aarde wordt vrijwel geheel veroorzaakt door de consumptie. Kort samengevat: ∆T = f [consumptie].

Aan welke knop draaien om de cyclus te temmen?
Consumptie staat centraal in de Apocalyptische cyclus, en is innig gekoppeld aan productie. Zij wordt aangejaagd door reclame, en drijft op haar beurt de productie op. Het tweespan, een wiel dat steeds sneller gaat draaien, in een opwaartse spiraal. Aan welke knop moet je draaien om dit wiel af te remmen? Die van de welvaart of van de drang naar méér? Die knop zit behoorlijk vast, verandering van oergedrag. Gaat moeilijk. Die van de bevolkingsgroei? Religies zetten die ook vast. De enige knop die goed hanteerbaar is, is die van de reclame. Zodra je die knop terugdraait vermindert de vraag, daarmee de consumptie en van de weeromstuit de productie. Daarmee ook de vraag naar grondstoffen. In één klap, drie CO2 niveaus verlaagd. Op naar de 1,5 graad Celcius. De Apocalyps afgewend?

Kleinschalige initiatieven
Er zijn talloze kleinschalige initiatieven, met een consuminder karakter. Die hebben doorgaans onvoldoende massa om een ‘bottom up’ effect te sorteren., Vergroening: stedelijke moestuintjes, geen tegels maar groen. Genoeg Magazine ontstaan uit de Vrekken krant, geeft tips.

Het probleem dat zichzelf oplost
Consumeerderen in plaats van consuminderen leidt tot temperatuurstijging, uitputting van grondstoffen, onvoldoende mogelijkheden om de wereldbevolking te voeden, sterk toenemende milieuvervuiling en uiteindelijk tot een ‘mass extinction’. Als het zover komt heeft het probleem zichzelf opgelost. Dus waarvoor al die moeite en ontzegging van genot?

 

 

Edwin Kisman

Wat vindt u van deze column?

Lees ook

Eerdere columns over dit onderwerp

Apocalypse Magazine. Een eigentijdsklimaatblad – 27 sep 2019

Apocalypse Magazine wordt Apocalyps Nu! – 4 okt 2019

Apocalypse 3. Als lemmingen naar de afgrond – 17 okt 2019

Journal of Apocalypse Science (JAS) Corona en Stikstof onder één dak – 3 juli 2020

Genoeg?! – 9 okt 2021

Overige bronnen

Genoeg Magazine 

‘Recycleren? Het klinkt goed, maar het is een leugen’ Lieven Desmet (De Morgen 13 juli 2021) in gesprek met Jason Hickel naar aanleiding van zijn boek ‘Less is More. How degrowth will save the world’. Hickel: ” Economische groei is een destructieve fetisj..”

versus  ‘Oneindige groei op een eindige planeet – het kan‘ , Rolf Bodelier, filosoof (Volkskrant 5 augustus 2022), Bodelier:” Economische groei hoeft ten koste te gaan van natuur en milieu”

Een CO2- budget voor burgers? In theorie ‘niet echt dom’, maar implementatie is ‘waanzinnig’ , Mirjam Remie (NRC 5 augustus 2022)