De Rijks-Reclame

Idee voor minister Hoekstra?

In de ‘Nieuwe Rotterdamsche Courant’ van 5 november 1924, verscheen een bericht over een ‘proefneming’ met een ‘Rijksreclame Bureau’. De oorsprong van het bericht is het socialistische dagblad ‘Het Volk’.

Wat precies de bedoeling van de proefneming met het Rijksreclame Bureau is, blijkt uit de reactie van de Vereniging Hendrick de Keyser (verder: VHdK of de vereniging), gericht aan minister J.T. de Visser van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen.

Het voornemen van de regering om nu ook de buitenkant van overheidsgebouwen beschikbaar te stellen voor het maken van reclame schiet bij VHdK ‘in het verkeerde keelgat’. De vereniging stoort zich toch al aan ‘de schreeuwendste en opzichtigste’ advertenties op, onder andere, de giro-enveloppen ‘die herkomst en adres bijna onleesbaar maken’. De VHdK gruwt van het idee van een ‘beplakt’ Rijksmuseum, of Mauritshuis. Het zou ‘aan ieder begrip van goeden smaak en schoonheid en aan het besef van welstand en juiste verhoudingen een onherstelbare slag’ toebrengen. Verder stelt de vereniging: “… terwijl tevens het grootste onrecht zou worden aangedaan aan de bedoelingen des bouwmeesters in de met zorg afgewogen verhoudingen van zijn werk”. En passant krijgt ook de moderne architectuur van een eeuw terug—nu misschien bestempeld als erfgoed— een veeg uit de pan: “En ook waar het zou gelden zeer moderne gebouwen, die op zich zelf weinig fraais hebben en reeds zooals ze daar staan een plein of een gracht of een straat niet sieren, zou het aanbrengen van reclameprenten en advertentieborden de overigens nog fraaie stadsbeelden geheel en voor goed bederven”. De reactie sluit af met een oproep: “om ter wille van misschien zelfs aanzienlijke geldelijke voordeelen voor ’s lands kas, niet het hoogste goed dat een volk bezit — zijn kunstvoortbrengselen en zijn natuurschoon en daarmede tevens zijn zedelijk gevoel voor historie — op te offeren aan ontsiering, verminking en ontwrichting”.

Tip voor minister Hoekstra

Zorgen om ‘’s lands kas’ zijn er honderd jaar later, midden in de Corona-crisis, ook; en hoe! Het voorgaande is misschien een goede tip voor minister Hoekstra. De vraag is wel, en dat maakt het huidige probleem bijna onoplosbaar, wie van de ondernemers, de beoogde adverteerders, nog de middelen heeft om deze vorm van buitenreclame te bekostigen.

Uit wat ik over minister De Visser lees, had hij het geld vooral nodig om zijn ideeën over openbaar lager onderwijs in de praktijk te kunnen brengen.

De ‘Henckel-connectie’

Het vlammend protest van de vereniging helpt niet. Het Rijks Reclamebureau komt van de grond, en heeft minimaal tot het einde van de dertiger jaren bestaan, misschien wel tot aan en voorbij de inval van nazi-Duitsland in Nederland.

“Te Driebergen is zestig jaar oud overleden de heer H.H. Henckel, een bekende persoonlijkheid in de Nederlandse reclamewereld. De laatste jaren was de heer Henckel, werkzaam als agent der Rijksreclame. Veel artikelen in vakbladen zijn van zijn hand verschenen”, aldus een overlijdensadvertentie in het Algemeen Handelsblad van 11 november 1939. Ik ga er daarbij vanuit dat ‘Rijksreclame’ synoniem is aan ‘Rijks Reclamebureau’.

In 1912—hij is dan ca. 33 jaar oud—is Henckel directeur van N.V. Uitgevers-maatschappij Algemeen Handelsbelang te Amsterdam. Dat is de uitgeverij van het uit vier vakbladen bestaande Weekblad voor den handeldrijvenden en industrieelen middenstand. Eén van de ‘veel artikelen in vakbladen’ waarover de overlijdensadvertentie rept, is een interview uit 1924 met A. Kreymborg, detaillist in damesmode.

Mijn eerste ‘ontmoeting’ met de heer Henckel vond plaats in het 75-jarig jubileumboek van uitgeverij De Tijdstroom. Daarin las ik dat  Henckel, begin 1931, toetreedt tot de directie van uitgeverij De Tijdstroom, thans onderdeel van Boom Uitgevers. Sindsdien kom ik zijn naam met enige regelmaat tegen, zoals nu ook weer in dit verhaal over de Rijks-Reclame, en krijgt hij voor mij steeds meer reliëf. Lang duurt zijn verbintenis met De Tijdstroom overigens niet: rond mei 1932 vertrekt hij alweer.

— gerelateerde posts

— credits/meer informatie

  • Koninklijke Nederlandse Academie voor Wetenschappen/Biografisch Woordenboek van Nederland > J.T. de Visser
  • Vereniging Hendrick de Keyser
  • illustratie: Edwin Kisman

1,5 meter: de kracht van herhaling

Afstand 1,5 meterPandemie.
Een mogelijke aanslag in de antropogene periode. Na de ‘Krijt- en Paleogeen-exctintie‘ zo’n 66 miljoen jaar geleden nu de ‘Krijt- en Man-made extinctie‘. Naast klimaatversjachering nu de covid-19 pandemie. Beide wereldwijd. Apocalypse. In ‘hindsight’ kan je vaststellen dat zij al enkele malen voorspeld is. Door Bill Gates bijvoorbeeld, in een TED talk ,vijf jaar geleden.

Angstmanagement
Hoe beperk je de schade? Door angst te bespelen om maatregelen voor te bereiden en door herhaling.
Angst opwekken voor de dodelijke, zich exponentieel verspreidende, onzichtbare sluipmoordenaar. Vervolgens door voor de hand liggende disciplinaire maatregelen af te kondigen en die voortdurend te herhalen. De kans op overdracht te beperken (1,5 meter) en eenmaal geland het gespuis weg te wassen, vooral van de handen.

Herhalen
Herhalen, herhalen. Voortdurend de opdracht herhalen, dagelijks, ondersteund door indringende beelden vanuit ziekenhuizen, besmettings- en sterftestatistieken. Oorlogs retoriek. Herhalen, RIVM galore. Een breinpositie creëren voor de magische afstand van anderhalve meter.

Oorlogsretoriek
Wat is oorlog? Dat weten alleen de kwetsbare oudjes, de veteranen van (vredes)missies en de bewoners in azc’s die een 21ste eeuwse oorlog zijn ontvlucht. Voor de anderen is het boekenwijsheid.
OorlogWat is oorlog? Lees Sylvia Wittemans column ‘Darmen’ (Volkskrant 18 april) waarin zij citeert uit Erich Maria Remarques boek ’Im westen nichts neues’: “.. een ander loopt naar de verbandposten, over zijn handen, die hij voor z’n buik houdt, puilen de darmen..”. Of de toespraak van Arnon Grunberg op 4 mei over de man die weigert kerosine te gooien in een kuil met vrouwen en kinderen en daarna zelf in de vlammenzee wordt gegooid. Dat is oorlog.
Of het dagboek van mijn zuster, 17 september 1944, Manado. “Het was een oorverdovend lawaai van vliegtuigen in duikvlucht en vallende bommen en het afweergeschut. De schuilkelder schudde enorm heen en weer. Edwin en ik hadden wadjans op ons hoofd. Erbovenop een kussen en mijn moeder met haar beide armen eroverheen, als een kloek. Het was alles heel angstig, de bedienden almaar biddend”. Manado platgebombardeerd vanaf de nabijgelegen Amerikaanse basis, Morotai. Dat is oorlog.

Ontspannen
Wat te doen als de boog te lang gespannen blijkt te zijn? Als de kracht van de herhaling begint te tanen? Als blijkt dat het gevaar van het virus voor de mens ernstig is maar minder groot dan voor de bedrijvigheid. Disruptie. Ontregelde globale logistiek. Een honger-pandemie “van bijbelse proporties”. Honderd miljoen mensen vallen om. Wat te doen? Ontspannen, ontspannen. Beter te vroeg, dan later spijt.
Wat als er een tweede golf aankomt? Dan gaan we in de periodieke onthoudings modus. Zoals ik in mijn vorige blog schreef. En weer herhalen, herhalen. Lockdown, lockup.

Dienstplicht
Want de discipline van de burger blijkt minder groot dan gehoopt. Misschien kan in de aanloop naar komende golven de algemene dienstplicht weer worden ingevoerd, voor jongens èn voor meisjes. In dienst leer je discipline. Sta je meteen klaar voor de volgende oorlog.

Handen wassenJe hoofd gebruiken
Je komt al een heel eind met niet het hart laten spreken (angst) maar het hoofd (ratio). Afstand en reinheid. Consequent. Maar ja, die discipline opbrengen. We zijn geen robots, we willen af en toe knuffelen, een hand geven. Huidhonger.

Herhalen
Herhalen, het werkt. We kennen het uit de reclame. We kennen het uit de sterke toespraken van Barack Obama. “Yes we can”. Geïnspireerd door Martin Luther King. “I had a dream”.
Inprenting. Inweken, weerstand breken, voortraject, dan herhalen. Angst management. Elke avond de RIVM statistiek op TV. IC bezetting, aantal opnames, aantal doden. Updates van dezelfde content. Herhaling. Inprenting. Angst als middel tot inprenting. Gedragsverandering.

Breinpositie
Persconferenties. Rutte , de Jong en van Dissel. Herhaling. Breinpositie gecreërd voor een 1,5 m samenleving. Herhaal ik mezelf nou? Ook het leerproces is een kwestie van herhalen, instampen. Dobelli beveelt het aan: minder boeken lezen, maar elk boek één of tweemaal, vlak achter elkaar. Trainen is herhalen. Muziek instuderen is herhalen. Goed waarnemen is herhalen. Leonardo da Vinci was er goed in. Constant waarnemen, de beweging van een vogelvleugel.

LockupDe moraal van dit verhaal? Als je wilt dat je boodschap overkomt. Herhaal die, herhaal, herhaal. En kom tijdig met een nieuwe boodschap. Lockup, lockup, lockup.

Edwin Kisman

 

 

 

Luister naar de volgende speeches…

Bill Gates, TED Talk ‘ The Next Outbreak..’ maart 2015

Barack Obama: ‘Yes We Can’ 9 jan 2008

…en lees ook de volgende blogs

Senangity daalt tijdens de ‘lockdown’  29 apr 2020

Huisarrest: buffelen of lummelen. Hard werken of niksen?  22 apr 2020

De Pandemie: een ‘man-made extinction’? 9 apr 2020

Op nieuwsdieet, mijd het nieuws    23 jan 2020

Weerstand tegen verandering. Wat doe je er tegen?  5 nov 2019

Apocalypse Magazine. Een eigentijds klimaatblad  27 sep 2029