signaleert ontwikkelingen in maatschappij en media
Er komt maar geen vaart in de broodnodige globale aanpak van de klimaatcrisis. Maatregelen zijn oké, zolang ze maar ‘not in my backyard’ zijn. Het werkelijke gevaar wordt niet gezien, alleen de gevolgen. Die dan weer driftig gerepareerd worden. Hoe komt dat? Ligt ons oerbrein dwars?
Helaas. Ik hoorde (ik lees geen kranten meer) dat er géén Minister voor Digitale Zaken komt, een minister waar diverse partijen (zie leeslijst) voor hebben gepleit en ik ook. ’t Wordt een Staatssecretaris, slechts. Geen bovenbaas om met Marten Toonder te spreken. Bovendien, een onderbaas met nog een andere klus, Koninkrijksrelaties. Nou, dan weet je het wel. Dat wordt de helft van de tijd mobiel werken op het zonnige Aruba.
De mens past zich aan, aan de wereld die hij zelf verziekt heeft. Legt zich neer bij de ‘status quo’. Darwin is aan zet.
Begin van de week werd door Nederland de Climate Adaptation Summit (CAS) 2021 gefaciliteerd. Een reeks online evenementen die over de hele wereld gestreamd werden. Bedoeld om te inspireren en om oplossingen te tonen voor het klimaatprobleem. Wereldleiders op een scherm aan het woord.
Aanpassing
‘Adaptation’, dat wil zeggen aanpassing aan de veranderende klimaatomstandigheden. Droogte, hitte, stormen, overstromingen en bosbranden. De tering naar de nering zetten. Is de strijd opgegeven? Niet oorzaken van de crisis wegnemen zoals de overbevolking en de uitputting van de grondstoffen, maar accepteren? Meegeven als een judoka? Om op het geschikte moment toe te slaan? Als dat zou kunnen.
Darwin
De vraag is niet welke mens, maar welke mensheid zal overleven. Dat zal die zijn die het beste is aangepast aan de veranderde aarde. The Fittest. Lukt dat niet dan is het einde verhaal. De heerschappij wordt overgenomen door octopussen, zoals ik eerder schetste.
Korte termijn denken
Wat staat in de weg? Gedrag, mindset. Een gedragsverandering die de klimaat- en grondstoffenproblemen moet oplossen is moeilijk voor elkaar te krijgen. Dat is niet vreemd. Ondanks het feit dat de meeste mensen deugen, zoals Rutger Bregman beweert, lukt het niet de massa tot anders handelen te krijgen. Op wat langere termijn denken dan de neus lang is lukt nog steeds niet. ‘Adaptation’ is ook korte termijn denken.
Evolutionaire verklaring
Dat is niet vreemd. We zijn nog steeds voorzien van het brein van de jager-verzamelaar. Ook dat is niet vreemd, want pas 12.000 jaar geleden veranderde de leefwijze van de mens, van rondtrekkende jager naar gesettelde boer. Dat is volgens de evolutionair psycholoog Mark van Vugt, minder dan 1% van de de menselijke geschiedenis. Zo snel verander je niet. Lees zijn boek “Lucy, Darwin & Lady Gaga”. We zitten dus nog steeds met het brein van die jager-verzamelaar. We denken nog steeds als onze voorouders. Korte termijn. Hoe overleef ik de dag van vandaag? Waar haal ik m’n eten? Wat beweegt daar in die struiken? Wordt ik straks niet opgegeten? Het ruikt hier naar de dood. Vluchten, wegwezen. Snel. Snel.
Ver van m’n bed
De gevolgen van een klimaatcrisis zijn te ver van ons bed. Beelden van smeltende ijskappen slaan niet aan, muren van sneeuw die in zee plonzen evenmin. Een vulkaaneruptie met grijze wolken tot 6 km hoogte, Jogyakarta zondag? Zielig voor die mensen daar. Gedragsverandering. Een onbegonnen taak. Zelfs als het gevaar vlakbij komt. Corona. Persconferenties met Irma Sluis. Leuk vermaak. Een knaller met 8 miljoen kijkers. Top. Maar lockdown, avondklok, anderhalve meter afstand. Ho maar. De Britse variant van covid-19 die het menselijk afweersysteem weet te ontlopen. Nog een voorbeeld van Darwins ‘Survival of the Fittest’. Een nieuw gevaar. Niet gevaarlijk genoeg?
Met de neus op het gevaar
De hedendaagse mens komt pas in beweging als het water op de tweede verdieping bij hem binnenkomt, als de modderstroom bij hem voor het huis langskomt, als de as van de vulkaan zijn tuin grijs bedekt, als de rode gloed van een snel naderende komeet de hemel kleurt. Handen op de oren, en wachten op de klap. Wat werkt? Confronteer de mens direct met het gevaar. Letterlijk de neus op de feiten drukken. De complotdenker geen kans op ontsnapping geven. Essentiële reizen naar rampgebieden organiseren. Huizenruil naar een huis dat onder water staat, letterlijk.
Preventie vóór adapatie
Als dan de mensheid toch tot inkeer komt en tot aanpak van het kernprobleem overgaat dan zou je daarin drie niveaus kunnen onderscheiden. Een triage.
Macro
Globale gecentraliseerde aanpak. Preventie in plaats van cureren aan symptomen. Niet zwerfvuil in de oceanen opruimen maar voorkomen dat het daar komt. Een politiek probleem
Meso
Technologische oplossingen. Streven naar het ultieme doel, het perpetuum mobile, dat werkt zonder influx van energie. Alternatieve energiebronnen (fusiereactor, met waterstof als transportabele energieaccu). Het rendement van recycling verhogen tot 100%. Regionale aanpak.
Micro
Individuele aanpak. Regionaal aangestuurd. Gedragsverandering. Consumentisme vaarwel. Minder gebruiken, langer gebruiken, afval voorkomen.
Wat komt er uiteindelijk uit CAS 2021?
Goedbedoelde intenties? Vrijgemaakt geld dat niet besteed wordt. Een lappendeken van maatregelen, die niet voldoen aan Kritische Succes Factoren. De belangrijkste: een centrale regie door een globaal leiderschap. Een vergeefse poging die verzandt in nationalisme? Lang leve de overlever. De ‘ fittest’: de octopus, die het stokje overneemt van de dinosaurus ‘homo sapiens’, de verstandige mens.
Edwin Kisman
Aanbevolen leeslijst, eerder gepubliceerde blogs
Over historische extincties en de ‘ man-made extinction’ in het antropoceen
Apocalypse Magazine. Een eigentijds klimaatblad
27 sep 2019
Over de existentiële risico’s en de overlever, de octopus
Apocalypse Magazine wordt Apocalyps Nu!
4 okt 2019
Over de Kritische Succes Factoren voor een redding
Apocalypse 3. Als lemmingen naar de afgrond
17 okt 2019
Over het pendelen tussen corona en stikstof
Journal of Apocalypse Science (JAS). Corona en Stikstof onder één dak
3 juli 2020
Een school vissen, zwenkend als een zilveren wolk. Plotseling van richting veranderend. Metaforisch. Zoals de aandacht van de media. Zwenkend van de klimaatcrisis met z’n voorstanders en sceptici, naar een pandemie met een verstijfde wereldbevolking, en dan weer naar een globaal verzet tegen het racisme van toen en van nu.
Beperkte aandacht
Onze aandacht is beperkt. Wat buiten de lichtbundel valt, verdwijnt in het duister. “Klimaatcrisis wat was dat ook weer?” Als de ‘lockdown’ intelligent ‘unlocked’ is en ook de antivaxxers overstag zijn gegaan is ‘t: “Corona, wat was dat ook weer?” Oorlogsherinneringen.
Het gros van de beroepsbevolking is veroordeeld tot huisarrest. Wat voor invloed heeft thuiswerken op de kwaliteit en kwantiteit van het werk? Wordt er gebuffeld of gelummeld? De meningen erover zijn verdeeld.
Lanterfanten erg?
Teun van de Keuken schrijft in de Volkskrant van 20 april: “De angst van de bazen dat iedereen gaat lanterfanten als hij ze niet constant in het vizier heeft, blijkt onterecht.”
Het loopt dus wel los. Ieder kent z’n eigen verantwoordelijkheid. En los daarvan, wat is er erg aan lanterfanten?
Lanterfanten, lummelen of niksen. Klinkt als vloeken in de kerk in de ‘rat race’ waarin we verzeild zijn geraakt. Hard werken, hogerop komen, geld verdienen om (impulsief) niet noodzakelijke spullen te kunnen kopen.
