Cabinetspeak: denk als een laaggeletterde.

Het was snel duidelijk dat het niet duidelijk was.
Wat ze vertelden op 29 september, Mark en Hugo, een soort Kloris & Roosje ‘après la lettre’. Er kwam dan ook snel commentaar. Ik noem er twee.

Commentaren
Commentaar van Ellen Altenburg en Rob Punselie in de NRC van 30 september onder de kop “Moeilijke taal is rem op effectieve coronabestrijding”. Citaat: “…in de coronacommunicatie is tot nu toe nog een grote groep over het hoofd gezien: de groep van laaggeletterden, voor wie complexe taal een uitdaging is.
Die dag, in dezelfde krant, een redactioneel commentaar onder de kop “Coronacrisis is nu ook een communicatiecrisis”.
Ik ben het ermee eens. De gebruikte taal is te moeilijk. Onderonsjes jargon.

Vergeten doelgroep
De vergeten doelgroep zijn de 2,5 miljoen laaggeletterden. Inwoners van Nederland, ouder dan 16 jaar, die op hun begripsniveau bediend moeten worden. Eenvoudig Nederlands, niet perse Jip en Janneke taal. Ze worden vergeten in tegenstelling tot de 1,5 miljoen slechthorenden, waarvoor Irma Sluis en haar collega’s ingeschakeld zijn.

Onderonsjes jargon
“De exponentiële groei van het aantal coronabesmettingen, waarvan de bron niet te herleiden is”. Exponentiële groei bijvoorbeeld. Wie weet wat dat is? Hoger opgeleiden met een bèta achtergrond: “O ja, de Y-as is logaritmisch”. De overige hooggeletterden vermoeden dat het om een groei sneller-dan-snel gaat. En de rest? Die moet toch ook weten wat het duo Mark en Hugo staat te vertellen?

Geen verrassing
De kritiek hoeft het kabinet niet te verrassen. Vorig jaar schreef Peter Winterman in het AD van 23 oktober een artikel onder de kop: “Kabinet vindt eigen communicatie lastig te snappen: 100 taalexperts ingezet“. Het kabinet stelde een brigade van honderd taalexperts aan om brieven van de overheid begrijpelijker te maken. De taalcoaches trokken het land in om ambtenaren te helpen bij het schrijven van duidelijkere teksten” . Voor die Direct Duidelijke Brigade werd voor één jaar € 3 mln uitgetrokken. De resultaten van deze Brigade, na een jaar, leest u hier 2020 Taalbrigade 13 okt
De persconferentie van 13 oktober is ook onderhanden genomen! Zie Persconferentie 13.10.20.

Eerste stap?
De noodzaak begint echter door te dringen. Er sluipt al wat rechttoe rechtaan beeldspraak binnen. Goed te begrijpen. In het NPO gesprek met de Minister-president afgelopen vrijdag, sprak deze van een probleem dat ie “plat geslagen had met een hamer. ‘t Was echter nog niet plat genoeg”. De volgende klap volgt dinsdag.

Denk als een toehoorder, als een laaggeletterde
Er zijn meer voorbeelden van onbegrijpelijk taalgebruik. Zie de andere blogs die ik over klare taal geschreven heb.
Denk maar aan de kruistocht van Paul Romer, tegen het taalgebruik van zijn ambtenaren bij de Wereldbank. Zijn boodschap “Iedereen bij de bank zou ernaar moeten streven helder en beknopt proza te produceren. Dat bespaart de lezer tijd en inspanning. We moeten meer aan de lezer denken”. Hij kreeg het niet voor elkaar. Moest vertrekken bij de bank. Ontving wel vorig jaar de Nobelprijs voor Economie.
Ook voor de persconferenties van Mark en Hugo geldt: denk als een toehoorder, denk als een laaggeletterde

Boodschap niet aangekomen
De boodschap waar het nu om gaat is niet begrepen, niet omarmd, niet aanvaard, terzijde gelegd, niet in de praktijk gebracht en niet bestendig. Kortom niet aangekomen. De boodschap “Beperk de virale belasting” is eigenlijk heel simpel. Het motto voor de ondersteuning zou dat van de Drie Musketiers kunnen zijn: “Eén voor allen en allen voor één”.

Hoe zou het anders kunnen?
Kabinet, zoek een tekstschrijver die in de juiste taal, heldere teksten voor de persconferenties schrijft.
Of schakel naast de gebarende Irma Sluis een simultaanvertaler in, die de taal van Mark en Hugo in eenvoudig Nederlands vertaalt.
Nu zijn er tolken zat, voor het vertalen van een vreemde taal naar het Nederlands en andersom. Maar tolken die Hoog Nederlands naar Laag Nederlands vertalen moeten nog geschoold worden.
De hoogste tijd.

Edwin Kisman

Zie de Klare Taal Blogs
Bankspeak? Denk als een lezer – 27 april 2018
Courtspeak? Denk als een rechter – 2 mei 2018
Financespeak: klaretaal graag, denk als een geldlener – 22 mei 2018
De Klare Taal Compagnie – 24 oct 2019

Direct Duidelijk Brigade
Zie mededeling 13.10.20

Persconferentie 13 oktober 2020

Print Friendly, PDF & Email
13

1 gedachte over “Cabinetspeak: denk als een laaggeletterde.

  1. Beste Edwin,

    Eerder schreef ik jou al: “Het probleem begint met ’t gebruik van de term ‘persconferentie’. Wat zegt dat de gemiddelde (laaggeletterde) Nederlander? Vervolgens zien we een ‘act’/optreden van twee ministers die, als ware ’t de bekendmaking van de loting voor de Champions League, de spanning nog wat opvoeren, alvorens tot uitspraken te komen. Waarom niet direct een ‘Power Point’ met de nieuwe maatregelen?
    Wat Rutte en De Jonge vooraf vertellen, kunnen ze beter verwerken in de antwoorden op de vragen (van de verzamelde pers) op hun eerste en enige Power Point-dia. Of zouden ze er dan zelf niet meer uitkomen?”

    Inmiddels heb ik daar een toelichting bij.
    Bij de eerste aankondiging van Corona-maatregelen in maart jl., sprak Rutte vanachter zijn bureau ’t Nederlandse volk toe. Het volk voelde zich aangesproken en luisterde.
    ’t Waarom ervan ken ik niet, maar een feit is dat ’t bij die ene keer gebleven is; daarna heetten de optredens van Rutte en een bij de zaak betrokken minister ‘persconferenties’. Zoals ’t woord al zegt bestaat de doelgroep daarvoor uit de pers; dat zijn doorgaans hoog (universitair?) opgeleide en slimme dames en heren. De aangesproken pers heeft vervolgens de taak de woorden van Rutte c.s. te vertalen (!) naar de doelgroepen van hun respectieve media.
    ’t Zal de Nederlandse zuinigheid wel zijn die ertoe geleid heeft dat ’t idee post kon vatten dat ‘er meer te doen is’ (de misvatting dat ‘meer’ tevens ‘beter’ is) met die persconferenties: “We laten ’t volk meekijken en -luisteren”, bedacht men; ’t begin van de communicatieproblemen. Enerzijds voelt het volk zich, terecht, niet aangesproken; anderzijds is ’t taalniveau niet afgestemd op de groeiende groep minder geletterde meekijkende en -luisterende (mede-) Nederlanders.

    Wat mij nog niet duidelijk is, is de rol van Irma Sluis en haar collega’s: zouden er werkelijk dove journalisten in de zaal zitten?

    ’t Is natuurlijk maar een idee.

    Beantwoorden

Plaats een reactie