Geen “ere wie ere toekomt”. Plagiaat is zowel diefstal (asociaal: negatief) als hergebruik (klimaatdenkend: positief). Dat pronken gebeurt overigens niet na het stelen van geld. Dan dus geen plagiaat.
Ook geen sprake van plagiaat als je bij hergebruik vermeldt “Die veren zijn van Peter de Waard (Volkskrant)”. Dat heeft hoogleraar Mark Kramer verzuimd te doen in een van zijn columns. De poppen aan het dansen. Het liep echter met een sisser af. Volgens de Volkskrant van 25 september mag Mark aanblijven als bestuurder ondanks het verpletterende oordeel van een commissie bemand door integriteitsdeskundigen. De Raad van Toezicht van het Amsterdam UMC wil ‘m aanhouden. Mazzelaar, door het oog van de naald gekropen.
Nepdata
Een speciaal geval is dat van een andere hoogleraar, Diederik Stapel. Die fabriceerde onderzoeksgegevens uit z’n duim. Nou ja, zijn alter ego deed dat, want Diederik weet dat zoiets niet hoort. Vervolgens steelt Diederik die gegevens van z’n alter ego en gaat ermee aan de pronk. Plagiaat want hij noemt niet de bron. Als je het anders wil zien, noem het dan fraude. Diederik werd een gerenommeerd wetenschapper voor zo lang het duurde. Hij betreurde het en leest op YouTube zijn spijtbetuiging voor. Zie de leeslijst.
Ratrace
Eva Baaren wijst in ScienceGuide van 10 februari 2021 op een neveneffect van de affaire Stapel. Het was “een katalysator voor kritiek op de competitiegedreven wetenschap”. De “ratrace”. ‘Collateral benefit’ dus.
Plakken op Insta
Dan heb je daar de dieetguru Sonja Bakker, een ander geval. Knipt recepten en laat die op “Insta” plakken. Aan de kaak gesteld door RTL Boulevard. Daar kreeg ze spijt van, Niet uit zichzelf. Ze kreeg doodsbedreigingen. Zou ik ook spijt krijgen. In een gesprek met Privé schijnt ze te hebben gezegd “Dat zijn we nu aan aan het herstellen. Ik moet met de billen bloot”. Billen bloot? Dat hoeft nou ook weer niet. Dat leidt maar af van de plagiaat.
Overigens realiseer ik me dat de aanleiding voor doodsbedreigingen de laatste tijd sterk aan inflatie onderhevig is. Nee, ga nou niet meteen de sociale media de schuld geven. Dat weten ze zelf ook wel.
Recidivist
En wat te denken van de kunstenaar, uitvinder en plagiaateur Daan Roosegaarde. Hij werd meermalen beschuldigd van plagiaat. Eind augustus nog naar aanleiding van de onthulling van zijn installatie Liquid Landscape in het Italiaanse openluchtmuseum Arte Stella. Jeroen Junte schreef er over in de Volkskrant van 25 augustus. Een letterlijke kopie van een werk van de Nederlandse kunstenaar Zoro Feigl, die als volgt reageerde:” Ik stond perplex toen ik het zag. Dit is gewoon exact hetzelfde als een tijdelijk werk dat ik 2013 maakte voor een financiële instelling”. De heren zijn er nog niet uit.
Iets soortgelijks overkwam de schoenontwerper Jan Jansen toen hij in 2005 op bezoek was in Tokio en daar, in een winkel van Armani, zijn ‘tutti piedi’ zag. Een schoen die hij in 1981 had ontworpen. Zijn ontwerpen werden vaak gekopieerd. Onder andere door grote merken als Dior en Prada. Zijn reactie “Dan verzin ik gewoon weer een nieuwe schoen”. Een stoïcijnse instelling. Harmen van Dijk schreef erover in Trouw van 19 juni 2021. Zie leeslijst.
Cryptomnesie
Ook in 2016 heeft Roosegaarde verwijten van plagiaat gekregen: van wetenschapper Bob Ursem en van de kunstenaar Ger van Elk, aldus Junte.
Wat is er aan de hand met Daan? Het lijkt er op dat hij lijdt aan ‘cryptomnesie’. Een idee oppikken, het overnemen en vergeten dat je het van een ander hebt. “Onbewust plagiaat”? Van de prins geen kwaad weten. Nou dan weet je het wel. Douwe Draaisma beschrijft ‘cryptomnesie’ in zijn “Vergeetboek”. Verzachtende omstandigheden? Zou Roosegaarde nog aan die aandoening geholpen kunnen worden?
De vaas van Bas
Een interessant voorbeeld van doorontwikkeling zijn de vazen van de ontwerper Bas van Beek. Gezien in het Kunstmuseum in Den Haag. Bas verwerft de mallen van glazen vazen en gebruikt die opnieuw met een kleine aanpassing. De mallen worden niet gesloten maar licht geopend vastgezet waardoor tijdens het gieten van het glas in de spleten uitstulpingen ontstaan. Voila, de vaas van Bas. Plagiaat? Nee, doorontwikkeling.
Voortborduren
Voortborduren op de ideeën van anderen is de basis van (technologische) voortuitgang. De mens die ontdekte dat het rollen op een boomstam makkelijker ging dan transporteren op een slee. Een ander mens die die boomstam in plakken zaagde en er een as doorheen stak, die onder een bak bevestigde en er een paard voor zette. Hoppa. Een achter-achter-achter kleinzoon daarvan die een stoommachine aan de as koppelde. Enzovoorts. Voortbordurend op andermans ideeën. Doorontwikkeling.
Technologische vooruitgang
Zo gaat het helemaal in de historie van de vooruitgang. Een oud idee tegen het licht houden en verbeteren. De SCAMPER methodie werkt zo. Vanuit het startpunt de alternatieve opties proberen: Substitute? Combine? Adapt? Magnify? Put to other uses? Eliminate? Rearrange/Reverse?.
Ook werken volgens het populaire adagium : ”Beter goed gejat dan slecht bedacht”. Hopelijk brengt ons dat nog deze eeuw een fusiereactor. Energieprobleem opgelost.
Het is een kwestie van goed jatten.
Edwin Kisman
Leeslijst
Harmen van Dijk, Trouw 19 juni 2021
