Nostalgie: terug naar een verloren Paradijs

Een reis, terug in de tijd, terug naar een verloren paradijs. Niet vooruit, zoals in de ‘Time machine’, van H.G.Wells, maar terug naar het verleden. Niet fysiek, maar op golven van herinneringen. Terug bijvoorbeeld naar de onpreutse jaren zeventig. De turbulente tijden van toen, bloemenpracht en bloemenkracht, ‘Flower power’. Saskia Holleman naakt op een PSP poster, Phil Bloom idem op de tv. Nederland geschokt! Terug naar zoete herinneringen. Naar verre reizen, tropische nachten, blonde stranden. Verkwikkende nostalgie.

Wat is nostalgie?
Nostalgie is een sentimenteel terugverlangen naar het verleden. Volgens  Andreas Wismeijer, bij wie ik onlangs het college “Emoties” heb gevolgd. Het is een “gemengde emotie”, positief maar ook met negatieve kanten, “bitter-zoet”. Per saldo overheerst echter het positieve.

Nostalgie is op te roepen
Nostalgie kan je uit een negatieve stemming trekken.. Daar kan je wat mee, want nostalgie is “op afroep” op te wekken. Door middel van ‘triggers‘. Zit je niet lekker in je vel, kijk dan naar foto’s met mooie herinneringen of luister naar nostalgische muziek. En maak die reis naar je verloren paradijs. Nostalgie is afhankelijk van het weer, net als de stemming op de beurs. Als het koud is bestaat een grotere geneigdheid tot nostalgie. Op de beurs stijgt de stemming juist als de zon schijnt.

‘Triggers’: beeld, tekst, geluid en geur. Alleen of samen.
Het maken van een biografie in woord en beeld is bij uitstek een manier om een persoonlijke nostalgie op te wekken. Graaf in dozen met foto’s en lees aantekeningen en reisverslagen. Graaf  in je geheugen. Scheid vervolgens met een nostalgisch filter het kaf van het koren. Dik het resultaat in en stem de elementen op elkaar af. Voeg tenslotte teksten toe. Je voelt intussen de nostalgie groeien. Het eindresultaat: een fotoboek waar je van binnen warm van wordt. Daarentegen kan confrontatie van de romantische beelden van toen, die mooie reis, dat leuke stadje, die jeugdliefde, met het heden behoorlijk tegenvallen. Een verstoorde droom. Tenzij je meegegroeid bent, je droom voortdurend ge-updated hebt.

 

Muziek een krachtige ‘trigger’.
Muziek is een  sterke ‘trigger’. Voor mij zijn het bijvoorbeeld de schelle uithalen van de te vroeg overleden Janis Joplin. Op vinyl. Rellende zang, soms melancholisch, geworteld in de jaren zeventig. Haar sterke, filosofische statement “freedom’s just another word for nothing left to lose”. Mooi.
Of het nasale gezang van Bob Dylan, dat me weer brengt  bij die ene ochtend in Trètès (ten zuiden van Surabaya), toen ik de muezzin van een nabije moskee, vanuit mijn hotelkamer  hoorde. Het greep me, ik bleef geboeid luisteren. Alsof Dylan op de minaret stond, de gelovigen oproepend tot het gebed. Een bijzonder moment.

l’Amour est un oiseau rebelle
Ook zal ik nooit die conferentie in Puntondo (ten zuiden van Makassar) vergeten. Stille ochtenden, zonsopkomst in de tropen, rust voor het begin van de bijeenkomst. In de bomen rondom zingende vogels. Wat zongen die, eindeloos hetzelfde refrein herhalend? De eerste strofen van de “Habanera” uit “Carmen” : ‘L’amour est un oiseau rebelle’. Hoe kwamen ze daaraan? Een geval van ‘morfische resonantie’ uit de ‘morfogenetische veldentheorie‘ van Rupert Sheldrake? Misschien, maar eigenlijk wilde ik dat niet weten. Ik luisterde, betoverd. Nog zo’n warm moment.

Geur en geluid vermengd
Geluid en geur vermengd kunnen ook nostalgie oproepen. Synergie. Regen in de tropen. Een krètèk roken tijdens een tropische bui. Een harde roffel op een heet zinken dak verweven met de geur van kruidnagel. Voor je neus de regen die verticaal, in dikke stralen, naar beneden komt. ’Rain on a hot tin roof”, een variant op Tennessee Wiliams’, ‘Cat on a Hot Tin Roof’. ‘A sizzling drama of desire, avarice and deception set in the American Deep South’. Nou ja, bij wijze van spreken, ‘in the Asian Far East’ in dit geval. Kippevel. Als het  hard regent zoek ik snel mijn krètèks.

Historische Nostalgie
Een variant op de persoonlijke nostalgie is de historische nostalgie waarin een periode wordt verheerlijkt. “Vroeger was alles zo goed”. Sommige politici maken er gebruik van om ons voor te houden hoe mooi en rijk Nederland vroeger was. Dankzij OSM (Ons Soort Mensen) en zonder die verdomde migranten. Ze vergeten dan dat onze Gouden Eeuw mede tot stand kwam dankzij de bijdragen van migranten.

Voel de warmte van binnen
Al met al is nostalgie een fantastische, nuttige emotie die je naar believen kan inzetten om warm van binnen te worden. Dus, verzamel foto’s uit gelukkige tijden, schrijf daar mooie teksten bij en maak er een nostalgisch fotoboek van.
Herbeleef die tijden, voel weer de verliefdheid van toen en de warmte van nu.

Edwin Kisman 

Wat vindt u van deze column?

Reacties kunt u hieronder plaatsen