Een taal die alleen door de binnenwereld (wij) begrepen kan worden maar niet door de buitenwereld (zij). Geheimtaal. Soms doelbewust gebruikt, bijvoorbeeld in (potentiële) oorlogssituaties, vertrouwelijk e-mailverkeer of in criminele telefoonnetwerken. “De vijand luistert mee”. Soms niet doelbewust, bijvoorbeeld in de communicatie tussen horenden en doven waarbij een gebarentolk vertaalt of bij vreemdtaligen van wie je de taal niet spreekt, zoals Esperanto. Daarbij heb je dan handen en voeten nodig of een tolk. Tegenwoordiger schijnt dat ook gerobotiseerd te kunnen zoals door Enence, de “directe gespreksvertaler”.
‘Navajo’s Spoken Code’
Tijdens de Tweede Wereldoorlog hadden de Amerikanen in de Pacific oorlog ontdekt dat er een speciale Indianenstam, de Apache-Navajo bestond, waarvan speciaal getrainden (Code Talkers) een taal spraken die verder niemand verstond. Een eigen ontwikkelde taal op basis van het Navajo. Dus werden die Code Talkers door het US Marine Corps achter zendapparatuur gezet. De Japanners wisten dat het om het Navajo ging en probeerden een, op de Filpijnen gevangen, Navajo artillerist tot vertaling te dwingen. Het lukt de arme man niet omdat hij niet ingewijd was in de taal van de Code Talkers.
Enigma
De Enigma (=Grieks voor ‘raadsel’) was een elektromechanische codeermachine die in de jaren twintig in Duitsland op de markt werd gebracht. Zij werd tijdens de Tweede Wereldoorlog door de Wehrmacht gebruikt vanwege zijn hoge cryptografisch veiligheidsniveau, maar al tijdens de oorlog gekraakt door de Pool Rejewski. Dat feit wordt overigens ook aan de Brit Alan Turing toegeschreven (zie de film The Imitation Game). De Wehrmacht wist niet dat gebeurd was zodat de geallieeerden tot het einde van de oorlog inzage hadden in geheime Duitse berichten. Het betekende in een enkel geval ook dat een geallieerd konvooi niet gewaarschuwd werd en ten prooi viel aan Duitse U-boten. Uitsluitend om het geheim te bewaren van de gebroken code. Oorlogsboekhouding.
Vercijferen in vredestijd
Ik werd al tijdens mijn studie in m’n kraag gepakt door de Koninklijke Landmacht. Lichting 60/IV. De winter in Ede, de Elias Beekman Kazerne. In het weekend op een Lambretta scooter tussen Amsterdam en Ede, 90 km/u, heen en weer. Met vriend en mededienstplichtige Wim Hieselaar achterop. Over de snelweg (!), dat kon toen nog. Na een basistraining verhuisde ik naar de School Reserve Officieren Verbindingsdienst (SROV). Daarna kreeg ik, als verse vaandrig, de taak eenmaal per twee maanden een klasje toekomstige officieren in te wijden in het vercijferen van berichten. Veel Delftenaren. Nato Secret. Vercijferaars die met hun Hagelin vercijfermachines een eenheid zouden vormen met de verzenders van de cruciale boodschappen: de telegrafisten en lijnwerkers.
Hagelin
Bij gebrek aan Navajo’s moest het Nederlandse leger het doen met de Zweedse codeermachines. Zulke waarvan je eerst de sleutel moest instellen, waarna je met een toetsenbord je tekst kon coderen. Af en toe draaiend aan een zwengel. Nee, er zat in die tijd nog geen electromotor in, zoals bij de Enigma. Ik zwaaide af als tweede luitenant en kreeg enkele jaren later eervol ontslag op grond van “onverenigbaarheid met journalistieke werkzaamheden”. Aan vercijferen doe ik sindsdien niet meer.
Real time encryptie
e-Mails kunnen ook versleuteld verzonden worden. Dat kan bijvoorbeeld door een sleutel, een lange reeks willekeurige tekens, toe te passen bij de versleuteling en bij de ontcijfering van een bericht (symmetrische versleuteling). Veiliger is de asymmetrische versleuteling waarbij de sleutel uit twee delen bestaat: een “publiek” deel en een persoonlijk deel. Zender en onvanger hebben beide deelsleutels en verzenden met het publiek deel en versleutelen en ontcijferen met het persoonlijk deel van de sleutel. Windows schijnt ook ook de mogelijkheid van versleuteling te bieden met zijn Encrypting File System. Het versleutelen van telefoongesprekken gebeurt automatisch, in ‘real time’.
Gecodeerde artikelen
Soms lees ik artikelen waarvan ik denk, wat bedoelt hij of zij nou? Het resultaat van ‘windowdressing’, driftig gebruik van deftige ‘in-crowd’ termen. Een soort geheimtaal, waarvan ik de sleutel niet ken. Een narcistische uiting, die na wat gepuzzel soms een niet eens onaardige redenering blijkt te bevatten. Was op één pagina A4 duidelijker geweest.
Edwin Kisman
👌