Wetten moeten vereenvoudigd worden

Al sinds het begin van deze eeuw worden de effecten van nieuwe wetten op de “regeldruk” gemeten. Daarmee werd niet voorkomen dat het toepassen van wetten soms in een zootje ontaardde. Ligt het niet voor de hand om vóór invoering na te gaan of een wet vereenvoudigd kan worden?

Wetten zijn te ingewikkeld
Onlangs stak de Tweede Kamer de hand in eigen boezem. Zij stelde een commissie in die onderzoek deed naar de misstanden bij diverse overheidsinstanties, zoals het CBR, het UVW en de Belastingdienst. De burger zit “Klem tussen balie en beleid” was de conclusie. De overheid moet volgens de Tweede Kamer-commissie “rekening houden met mensen die niet in staat zijn alle regels na te leven”. De slager die zijn eigen vlees keurt. Is het immers niet de Tweede Kamer die wetten te ingewikkeld maakt. Kamerleden die willen scoren met een wetje, zonder zich te bekommeren om de uitvoerbaarheid ervan?

Regeldruk meten
En dat terwijl er al in 2000 een Adviescollege Toetsing Administratieve Lasten (Actal) werd ingesteld, die per 1 juni 2017 werd omgezet in een Adviescollege Toetsing Regeldruk (ATR) die het Kabinet en de Eerste- en Tweede Kamer adviseert over de regeldrukeffecten van wet- en regelgeving. De kernopdracht is de toetsing van voorgenomen wet- en regelgeving op regeldrukeffecten. Dus ook de uitvoerbaarheid van de wetten en regels. Door onder meer eenmaal per vier jaar een “Regeldrukaudit” uit te voeren. Kennelijk zijn de adviezen voor kennisgeving aangenomen. “Ze dronken een glas, deden een plas en het bleef zoals het was”.

Complex vs eenvoud
Niet alleen zijn veel wetten te ingewikkeld maar zijn ook de uitvoerders te strikt, durven niet af te wijken. Handelen naar de letter en niet in de geest van de wet. Hebben geen eigen verantwoordelijkheid. Logisch, dat kan toch niet, dan wordt het een zootje. Of kan het toch wel?

Simplicity
In een steeds complexere maatschappij moet je streven naar eenvoud. Dat betoogt Edward de Bono in zijn boek ‘Simplicity’ (1998). Hij gaat zelfs zover dat hij aanbeveelt dat “elk land een Nationaal Instituut voor Eenvoud in het leven zou moeten roepen”. Hij stelt :”Het leven wordt alsmaar complexer. Eenvoud is het sleutelwoord. Een van de belangrijkste doelen van eenvoud is om het leven makkelijker te maken. Complexiteit veroorzaakt stress, onrust en frustratie. Vaak lijken routines makkelijk maar zijn ze te complex (geworden) en kunnen ze vereenvoudigd en nog makkelijker worden”. Voorbeelden van zaken die in de loop van de tijd kunnen uitgroeien tot complexe monsters: wetten, regels, procedures, processen, formulieren. Ze groeien als een bloemkool als je ze niet regelmatig opschoont. Eenvoudige systemen zijn bovendien makkelijker op te zetten, te controleren en te repareren. Complexe systemen kosten extra geld, tijd en energie en veroorzaken stress.

Verantwoordelijkheid
De mate van regulering hangt ook af van de aard van een organisatie. In egalitaire organisaties zoals het Nederlandse ICT bedrijf Schuberg Philis en het Braziliaanse produktiebedrijf Semco, waarin “werknemers” verregaande bevoegdheden en verantwoordelijkheden hebben lijken regeltjes van minder belang. Ieder is zich bewust van zijn eigen verantwoordelijkheid, stelt zijn eigen doel en streeft zijn eigen resultaat na, waarbij de lat soms hoog ligt.

Wet van Boyle
Het lijkt erop dat hier een management variant van de fysische wet van Boyle van toepassing is. Die eenvoudige wet zegt dat het produkt van volume en druk van een ideaal gas bij een gegeven temperatuur constant is. In ons geval RxV=c, of: het produkt van Regulering (incl. controle) en Verantwoordelijkheid is constant, dat wil zeggen: met veel regeltjes wordt weinig eigen verantwoordelijkheid gevoeld, en omgekeerd, met veel eigen verantwoordelijkheid zijn weinig regels nodig.

Vereenvoudiging wetten
In plaats van het toetsen van de regeldruk van wetten is nadenken over vereenvoudiging van wetten zinvol. De ATR zou dan vervangen moeten worden door een, proactief, Adviescollege Vereenvoudiging Wetten (AVW). Ook kan, in lijn met het idee van de Bono, serieus worden nagedacht over een Nederlands Instituut voor Eenvoud (NIVE). Het Managersplatform Nederland (NIVE!) zou zich ook hierover kunnen buigen.

Edwin Kisman 

Lees ook

de Volkskrant
Het hoofdredactioneel commentaar van Pieter Klok in de krant van 4 maart,
” Belastingstelsel moet na corona simpeler, de druk moet verschuiven naar kapitaal“,
waaruit het volgende citaat.
“In plaats van de belastingdienst op te zadelen met nieuwe regelingen, kan het nieuwe kabinet beter werken aan een drastische versimpeling”  

Boek Edward de Bono
Simplicity, Penguin Random House UK 1998
Eenvoud, Uitgeverij Nieuwezijds, 1999

eigen huis magazine
maart 2021, pag 6