Update ‘Boom uitgevers 175 jaar’, uit mei 2017
Boom uitgevers (verder: Boom) werd groot met wat tegenwoordig ‘nieuwsmedia’ heet. Vanuit Meppel groeide het bedrijf uit tot een lokaal georiënteerd—de noordelijke provincies en Flevoland—druk- en uitgeefimperium. Eind juni 2017 werd bekend dat Boom zijn regionale nieuwsmedia verkoopt aan de NDC mediagroep, onder andere de uitgeverij van het Dagblad van het Noorden. Het laat zich raden dat deze stap Mas Boom, holdingdirecteur van Koninklijke Boom uitgevers, nachtrust heeft gekost. Boom trekt zich met deze verkoop terug op zijn (landelijke) professionele uitgeefactiviteiten, verdeeld over Boom uitgevers Amsterdam en Boom uitgevers Den Haag.
|
Voor deze post is intensief geput uit ‘Wat een uitgever beweegt … De Tijdstroom 1921-1996’1, het jubileumboek dat in 1996 verscheen ter gelegenheid van het 75-jarig bestaan van de uitgeverij.
Overname De Tijdstroom
Met de overname van De Tijdstroom, verwerft Boom een multimediale uitgeverij. Met ‘apps’, tijdschriften, boeken, congressen en websites, bedient De Tijdstroom de professional in de gezondheidszorg, en de daarmee samenhangende opleidingen.
In deze post, in grove streken, een schets van het ontstaan van het door Boom begeerde De Tijdstroom, en welke overnames en gebeurtenissen daarbij van belang waren.
Het tijdperk Van den Toorn
Uitgeverij De Tijdstroom (verder: De Tijdstroom; inclusief zusteruitgeverijen met andere namen) is nog niet zo oud als Boom, maar bestaat in 2021 wel honderd jaar. De Tijdstroom waar Boom recent zijn oog op liet vallen, kreeg echter pas gestalte in 1967, toen J. van den Toorn tot directeur benoemd werd. Van den Toorn begon in 1926, op jeugdige leeftijd, als boekhouder bij het dan vijf jaar oude De Tijdstroom.
Het vaktijdschrift Het Ziekenhuiswezen behoorde al vroeg (1929) tot het fonds van De Tijdstroom. Het Ziekenhuiswezen ontstond uit een fusie van een drietal uitgaven van evenzoveel ‘medische’ verenigingen. Het Ziekenhuiswezen werd na de fusie al snel het officiële orgaan van de Vereeniging van Ziekenhuizen in Nederland en de Vereeniging van Krankzinnigengestichten in Nederland. De Tijdstroom kreeg, en onderhield, op die manier belangrijke relaties met verenigingen rond de gezondheidszorg in Nederland.
Een andere, in dit verband, belangrijke titel was het Orgaan van den Nationalen Bond van Verplegenden, waarvan de exploitatie in handen was van De Tijdstroom. In 1948 ging het, samen met het Tijdschrift voor Ziekenverpleging, verder onder de naam Orgaan van de Federatie van Nederlandse Verenigingen, die de belangen van de verpleging en de verplegenden behartigen. De Tijdstroom behield vanaf 1948 de advertentieacquisitie voor het nieuwe blad.
Na de Tweede Wereldoorlog begint Van den Toorn te bouwen aan een fonds van ‘medische’ boeken. In 1955 prijken er op de fondslijst zeven titels uit de ‘Psychologisch-paedagogische bibliotheek’, en drie titels met als onderwerp zelfgenezing. In 1959 is het aantal titels al opgelopen tot zestien, en in 1968 tot 108! Nog belangrijker voor de recente geschiedenis van de uitgeverij, is de start door Van den Toorn—rond 1950— van leerboeken voor het beroepsonderwijs, in het bijzonder het gezondheidszorgonderwijs.
Eind jaren vijftig is ‘Gezondheidszorg’ nog steeds een onderstroom in het totale aanbod van De Tijdstroom. Wél neemt de bijdrage aan de winst van dit fonds toe. “De benoeming, op 24 april 1967, van J. van den Toorn tot directeur van De Tijdstroom kwam dus niet uit de lucht vallen”, lees ik.
Naast de 108 boektitels die in 1968 op de fondslijst te vinden waren, nam ook het aantal vaktijdschriften toe. Het Ziekenhuiswezen is er in 1968 nog steeds. Daarnaast geeft De Tijdstroom de tweewekelijkse Vacature-gids voor Huishoudelijke Diensten in Inrichtingen uit, Het Reddingwezen, Geneeskunde en Sport en Ziekenverzorging, het tweemaandelijkse orgaan van de Algemene Bond van Ziekenverzorgsters(ers), eveneens een belangrijke relatie voor de uitgeverij. Van Tijdschrift voor Ziekenverpleging (TVZ) en BKZ Tijdschrift voor Bejaardenzorg, Kraamzorg en Ziekenverzorging rustte de advertentieadministratie bij De Tijdstroom. Beide titels waren eigendom van de Stichting Tijdschrift voor Ziekenverpleging.
Reputatie
Eind 1970 valt het doek voor Het Ziekenhuiswezen. De opvolgende titel, Het Ziekenhuis, was het officiële orgaan van de Nationale Ziekenhuisraad. Dat De Tijdstroom ook deze titel mocht uitgeven, zegt alles over de reputatie die de uitgeverij, met dank aan Van den Toorn, inmiddels had opgebouwd.
Moeilijke jaren
Op 1 januari 1976 volgt Ben Mathis, Van den Toorn op als directeur van De Tijdstroom. Mathis zal later—eind 80’er (?) jaren—voorzitter worden van de KNUB (Koninklijke Nederlandse Uitgeversbond; boeken), maar zover is het dan nog niet.
Mathis lijkt in een ‘gespreid bedje’ te kunnen stappen, maar de praktijk is, ook hier, weerbarstig. Hij reorganiseert de uitgeverij, en krijgt te maken met een nieuwe aandeelhouder/eigenaar in de persoon van F. Bakx; tussen Mathis en Bakx botert het niet.
Langs de afgrond
In 1987 houdt Mathis het ‘voor gezien’. Nieuwe directeuren komen en gaan; dat komt de uitgeverij niet ten goede. Aan het eind van datzelfde jaar, verschijnt het laatste nummer van Tijdschrift voor Bejaarden-, Kraam- en Ziekenverzorging. De reputatie van De Tijdstroom heeft nog niets aan waarde ingeboet: het eerste nummer van het opvolgende tijdschrift, Tijdschrift voor Verzorgenden TVV, verschijnt eveneens bij De Tijdstroom.
In 1989 verschijnt een partij ten tonele die De Tijdstroom niet alleen zal behoeden voor de afgrond, maar De Tijdstroom zal maken tot wat het nu is: uitgeversgroep P.J. Dormin. De naam ‘Dormin’ zegt u misschien niet zoveel, maar het is het oerbedrijf van het latere (1992) Colofon. Colofon—dan nog Dormin geheten—verwerft 25 procent van de aandelen in De Tijdstroom, en Bakx behoudt de overige.
Colofon kan—waarschijnlijk ook omdat het slechts een minderheidsaandeelhouder is—niet voorkomen dat in 1991 de schulden dermate hoog oplopen, dat 26 personeelsleden—ongeveer de helft—ontslagen moeten worden. Bakx verkoopt aan het eind van dat jaar zijn aandelen aan Colofon, dat dan enig aandeelhouder wordt, en trekt zich terug.
Colofon
Colofon is een bedrijven-/uitgeversgroep waaronder, toentertijd, de uitgeverijen Delwel, LEMMA en VUGA vielen. Na de overname van De Tijdstroom, vindt er een ‘reshuffling’ van titels plaats. De Tijdstroom krijgt er de vaktijdschriften Gedrag en Organisatie; Gedrag & Gezondheid; Gezondheidszorg en Management; Hefaistos (later genaamd Handicap en Beleid); Maandblad voor de Activiteitensector en Senior bij.
Vrij snel daarna, in juli 1993, neemt Colofon de Academische Uitgeverij Amersfoort over van Cees Stavenuiter. Stavenuiter wordt nog geen jaar later, directeur van De Tijdstroom. Hij is het die de Haarlemse tijdschriftenuitgeverij TMW overneemt. Het fonds van De Tijdstroom wordt verrijkt met de vaktijdschriften: Kinderopvang; Tijdschrift voor de Sociale Sector; Vrouw en Gezondheidszorg, en Welzijnsweekblad (het latere Zorg en Welzijn). Als in juli 1996 uitgeverij LEMMA uittreedt uit Colofon, worden de educatieve fondsen over zorg en welzijn geïntegreerd in De Tijdstroom.
In 1997 laat uitgeversconcern Reed Elsevier het, toentertijd immer begerige, oog op Colofon vallen. De aankoop komt rond; in januari 2000 al, koopt Stavenuiter de kern van het oorspronkelijke Tijdstroom-fonds terug van Reed Elsevier. Stavenuiter bouwt verder aan zijn De Tijdstroom, en verkoopt de uitgeverij eind 2002 aan Nico van ’t Zet. Met de opkomst van ‘digitaal’, neemt het belang van vaktijdschriften in het fonds van De Tijdstroom steeds verder af. Digitaal biedt daarvoor betere alternatieven, zoals ‘apps’.
Ik denk dat De Tijdstroom bij Boom past, en andersom. Dat het nu tot een fusie van beide is gekomen, is de verdienste van velen. Maar zonder die boekhouder die in 1926 de burelen van De Tijdstroom betrad, was het waarschijnlijk nooit gelukt.
gerelateerde posts
eindnoten
